De recente gewelddadige aanval op treinpassagiers in Cambridgeshire veroorzaakte schokgolven door het land. Verhalen van dappere individuen die hun leven riskeren om anderen te helpen staan in schril contrast met degenen die de vlucht kozen om te overleven – wat een logische vraag oproept: wat zou jij doen in zo’n angstaanjagende situatie?
Psycholoog Emma Kavanagh, met uitgebreide ervaring in het werken met politie- en militair personeel, werpt licht op deze complexe menselijke reactie. Ze herinnert ons eraan dat het ‘vecht-of-vlucht’-verhaal, hoewel gebruikelijk, onze reacties op gevaar te simpel maakt. We zijn van nature sociale wezens; daarom komt er een krachtig derde instinct in actie: verzorgen en vriendschap sluiten.
Deze vaak over het hoofd geziene drive stijgt in noodsituaties. Denk aan ouders die op hun kinderen afstormen tijdens schietpartijen op scholen, of aan omstanders die zich om de slachtoffers van ongelukken verzamelen. In de onmiddellijke nasleep van een traumatische gebeurtenis proberen we instinctief de gewonden te beschermen en degenen in nood te troosten. Deze ‘neigen en vriendschap sluiten’-reactie is diepgeworteld; het bevordert verbinding en ondersteuning op momenten van collectieve kwetsbaarheid.
Betekent dit dat weglopen gelijk staat aan lafheid? Helemaal niet. Wanneer u wordt geconfronteerd met een onmiddellijke fysieke dreiging, kan het geven van prioriteit aan zelfbehoud door middel van vluchten de meest rationele beslissing zijn. Het is een primaire reactie die door de evolutie is ontworpen om overleving te garanderen. Kavanagh stelt echter dat zodra de veiligheid is gewaarborgd, de drang om ‘neigen en vriendschap te sluiten’ vaak de overhand neemt.
Meerdere factoren beïnvloeden hoe een individu in dergelijke situaties reageert:
- Persoonlijk schema: Heb je jezelf als een held voorgesteld? Het vooraf bewust of onbewust vormgeven van deze mentale modellen kan het gedrag tijdens een crisis aanzienlijk beïnvloeden. In scenario’s met veel stress wordt onze prefrontale cortex (verantwoordelijk voor rationeel denken) overweldigd en vertrouwt hij in plaats daarvan op instinct en voorgeprogrammeerde patronen – deze schema’s.
- Eerdere ervaringen: Degenen die zijn opgeleid in noodhulp (politie, leger) blinken vaak uit omdat ze hebben geleerd hun aanvankelijke paniek te beheersen en situaties kalm te beoordelen. Elke ervaring uit het verleden met het navigeren door een crisis kan ons waardevolle copingvaardigheden bijbrengen.
- Zelfidentiteit: Mensen die actief een gevoel van behulpzaamheid cultiveren, zullen eerder geneigd zijn om dienovereenkomstig te handelen tijdens noodsituaties.
De impact van een trauma is zeer individueel, waarbij de reacties sterk variëren, afhankelijk van de persoonlijke geschiedenis en omstandigheden. In de onmiddellijke nasleep is emotionele onrust – angst, flashbacks, slapeloosheid – volkomen natuurlijk. Deze intense reactie weerspiegelt onze hersenen die worstelen om het onvoorstelbare te verwerken en de ervaring te integreren in ons begrip van onszelf. Na verloop van tijd nemen deze gevoelens voor de meeste mensen geleidelijk af naarmate ze zich aanpassen en hun nieuwe identiteit als ‘overlevenden’ incorporeren. Hoewel er littekens kunnen blijven bestaan, melden velen dat ze een posttraumatische groei ervaren, waarbij ze sterker en veerkrachtiger uit de bus komen dan voorheen.
Kavanagh benadrukt dat het zoeken naar steun cruciaal is als de intense nood aanhoudt. Hulpbronnen op het gebied van de geestelijke gezondheidszorg, zoals Mind in Groot-Brittannië, 988 lifeline in de VS en Beyond Blue in Australië, bieden essentiële hulp bij het omgaan met deze uitdagende emoties.
Onthoud: er bestaat niet één ‘juiste’ reactie op terreur. Het belangrijkste is dat we begrijpen dat onze instincten complex en gevarieerd zijn, gevormd door individuele ervaringen en de unieke verschrikkingen waarmee we worden geconfronteerd.
