Nu de wereldleiders in Brazilië bijeenkomen voor Cop30, is een kritische beoordeling van de mondiale inspanningen om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen op zijn plaats. Ondanks tientallen jaren van internationale klimaattopconferenties is de accumulatie van koolstofdioxide in de atmosfeer versneld, waarbij ongeveer de helft van alle CO2 sinds de Industriële Revolutie sinds 1990 is uitgestoten. Deze alarmerende trend doet zich voor, zelfs nu de wetenschappelijke consensus over door de mens veroorzaakte klimaatverandering is gestold – een realiteit die voor het eerst werd bevestigd door het Intergouvernementeel Panel voor Klimaatverandering (IPCC) in 1990.
De onhoudbare stijging van de uitstoot van fossiele brandstoffen
Recente gegevens laten een verontrustend beeld zien: in 2024 bereikten de CO2-concentraties een recordhoogte van 423,9 delen per miljoen, waarbij het jaarlijkse groeipercentage de grootste stijging kende sinds de metingen in 1957 begonnen. Maar liefst 90% van de mondiale CO2-uitstoot in 2024 was het gevolg van de verbranding van fossiele brandstoffen, terwijl de resterende 10% het gevolg was van veranderingen in het landgebruik.
Terwijl gas en olie verantwoordelijk waren voor meer dan de helft van de mondiale uitstoot van fossiele brandstoffen, bereikte het steenkoolverbruik een recordhoogte, met een bijdrage van 41%. Ondanks de oproep om “af te stappen van fossiele brandstoffen” op Cop28 geven de huidige productieplannen aan dat de winning van fossiele brandstoffen tegen 2030 meer dan het dubbele zal zijn van de hoeveelheid die nodig is om de opwarming van de aarde tot 1,5°C te beperken. Het voortgezette gebruik van aardgas wordt vaak gerationaliseerd als een ‘transitiebrandstof’, hoewel deze strategie uiteindelijk de noodzakelijke verschuiving van alle fossiele brandstoffen vertraagt.
Op de natuur gebaseerde oplossingen: een onvoldoende oplossing
In plaats van prioriteit te geven aan de snelle uitfasering van fossiele brandstoffen, is het klimaatbeleid steeds meer afhankelijk van ‘op de natuur gebaseerde oplossingen’ – waarbij vaak bomen worden geplant – om de uitstoot te compenseren. Hoewel het beschermen en herstellen van natuurlijke koolstofputten zoals bossen en wetlands nuttig is, wijst onderzoek uit dat er niet genoeg land is om alleen met deze methoden een netto-nul-uitstoot te bereiken.
Om aan de huidige netto-nulbeloften te voldoen, zou tegen 2060 ongeveer 1 miljard hectare – een gebied groter dan de Verenigde Staten – moeten worden omgezet van bestaand gebruik, zoals voedselproductie, naar projecten voor koolstofvastlegging. Zelfs als deze ambitieuze omschakeling zou kunnen worden gerealiseerd, duurt het geruime tijd voordat bossen volwassen zijn geworden en zijn ze kwetsbaar voor bosbranden en extreme weersomstandigheden, waardoor ze op de lange termijn een onbetrouwbare oplossing voor koolstofopslag vormen.
De illusie van Net Zero: het verschuiven van de lasten
De natuurlijke processen op aarde absorberen grofweg de helft van de CO2 die elk jaar wordt uitgestoten, terwijl de rest wordt geabsorbeerd door oceanen en terrestrische ecosystemen. Naarmate de planeet warmer wordt, worden deze natuurlijke putten echter minder effectief, wat leidt tot een grotere accumulatie van koolstof in de atmosfeer. In feite ontlast een klimaatbeleid dat sterk afhankelijk is van natuurlijke koolstofputten de fossielebrandstofindustrie eenvoudigweg van de druk om haar uitstoot te beperken.
Om tegen 2050 netto nul te bereiken is het verwijderen van koolstofdioxide (CDR) noodzakelijk. De huidige CDR-inspanningen zijn primair gericht op methoden op het land, waardoor vervuilers koolstofkredieten kunnen kopen en hun activiteiten kunnen voortzetten zoals gewoonlijk, terwijl ze er niet in slagen de grondoorzaak van het probleem aan te pakken: de voortdurende verbranding van fossiele brandstoffen. Deze praktijk draagt in wezen bij aan een groeiende ‘koolstofschuld’ die toekomstige generaties zal belasten.
Beyond Net Zero: de noodzaak van netto negatieve emissies
Om de klimaatcrisis echt aan te pakken en een aanzienlijke overschrijding van de temperatuurdoelstellingen van het Klimaatakkoord van Parijs te voorkomen, moet de wereld verder gaan dan het netto nulpunt en actief werken aan “netto negatieve emissies” – door de geaccumuleerde historische emissies terug te dringen. Momenteel absorbeert op vegetatie gebaseerde CDR slechts ongeveer 1% van de jaarlijkse fossiele CO2-uitstoot, terwijl op technologie gebaseerde CDR een verwaarloosbaar deel voor zijn rekening neemt.
Uiteindelijk vertegenwoordigt de heersende focus op het netto nulpunt een ‘verraderlijke maas in de wet’ die de aandacht afleidt van de essentiële wetenschappelijke noodzaak: de eliminatie van fossiele brandstoffen. De geschiedenis wijst uit dat Cop30, net als eerdere topconferenties, waarschijnlijk zal resulteren in vage toezeggingen in plaats van onmiddellijke, concrete actie. Totdat leiders een prijs op koolstof invoeren die een einde maakt aan het tijdperk van fossiele brandstoffen, zullen de fysieke gevolgen van de klimaatverandering blijven toenemen.
De keuze die voor ons ligt is grimmig: de wetenschappelijke realiteit van onze situatie confronteren met beslissende actie, of de gevolgen van dit diepgaande morele falen nog eeuwenlang verdragen.
