Wrzodziejące zapalenie jelita grubego, wyniszczająca choroba zapalna jelit (IBD), może być wywołane przez toksyny wytwarzane przez pospolite bakterie występujące w zanieczyszczonej wodzie. Nowe badania przeprowadzone na Uniwersytecie Nanjing w Chinach sugerują, że narażenie na te bakterie prowadzi do zniszczenia kluczowych komórek odpornościowych w okrężnicy, znacznie zwiększając ryzyko rozwoju tej choroby. To odkrycie może zmienić sposób leczenia i zapobiegania wrzodziejącemu zapaleniu jelita grubego, które dotyka miliony ludzi na całym świecie.
Rola makrofagów w odporności jelitowej
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego charakteryzuje się przewlekłym zapaleniem okrężnicy i odbytnicy, często naprzemiennym z okresami bezobjawowymi i ciężkimi zaostrzeniami. Dokładne przyczyny choroby pozostają tajemnicą, choć częściowo mają związek z reakcjami autoimmunologicznymi, genetyką i czynnikami środowiskowymi. Naukowcy uważają obecnie, że makrofagi – komórki odpornościowe odpowiedzialne za usuwanie zanieczyszczeń i regulację stanu zapalnego – są kluczem do zrozumienia postępu choroby.
Makrofagi pełnią rolę strażników, podnosząc alarm, gdy potrzebny jest stan zapalny, ale także sygnalizują powrót do spokoju. Badania pokazują, że pacjenci z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego mają znacznie mniej makrofagów w tkance okrężnicy. Eksperymenty na myszach potwierdziły, że wyeliminowanie tych komórek zwiększyło ich podatność na zapalenie jelita grubego, co sugeruje, że wyczerpanie się makrofagów bezpośrednio przyczynia się do zapalenia jelit.
Aerolizyna: toksyna leżąca u podstaw problemu
Kluczowe powiązanie pojawiło się, gdy badacze zidentyfikowali aerolizynę, silną toksynę wytwarzaną przez bakterie Aeromonas. Toksyna ta selektywnie zabija makrofagi, nie uszkadzając innych komórek jelitowych. Szczepy Aeromonas zdolne do wytwarzania aerolizyny, zwane MTB (bakterie makrofagotoksyczne), często występują w środowiskach świeżych i słonawych.
Kiedy myszy zakażono MTB, ich podatność na zapalenie jelita grubego dramatycznie wzrosła. Jednak wyłączenie genu odpowiedzialnego za produkcję aerolizyny lub zneutralizowanie toksyny przeciwciałami zapobiegło temu efektowi. Co zaskakujące, toksynę wykryto w próbkach kału od 72% pacjentów z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego w porównaniu z zaledwie 12% zdrowych osób.
Złożona relacja, a nie prosta przyczyna
Chociaż wyniki są przekonujące, naukowcy podkreślają, że MTB nie jest jedyną przyczyną wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Choroba wydaje się mieć charakter wieloaspektowy, na który wpływają zarówno predyspozycje genetyczne, jak i inne czynniki środowiskowe. Niektórzy ludzie mogą tolerować jazdę na rowerze górskim bez rozwoju zapalenia jelita grubego, a choroba może wystąpić niezależnie od ekspozycji na bakterie.
“Trwała infekcja MTB może powodować stan nadwrażliwości jelita grubego, ale to nie znaczy, że u każdej zakażonej osoby rozwinie się zapalenie jelita grubego. Występowanie zapalenia jelita grubego w tym kontekście niewątpliwie zależy od czynników środowiskowych i genetycznych” – wyjaśnia Xuena Zhang, główna badaczka tego badania.
Przyszłe metody leczenia i rosnąca częstość występowania
Badania otwierają kilka możliwości nowych metod leczenia, w tym neutralizację aerolizyny za pomocą leków, opracowanie szczepionek ukierunkowanych na toksynę lub bakterie lub zastosowanie terapii fagowej w celu wyeliminowania szczepów wytwarzających toksyny.
Martin Kriegel ze Szpitala Uniwersyteckiego w Münster zauważa, że związek między MTB a zapaleniem jelita grubego może być szczególnie silny w regionach takich jak Chiny, gdzie infekcje MTB są powszechne. Biorąc pod uwagę rosnącą globalną częstość występowania IBD, zrozumienie roli czynników środowiskowych, takich jak MTB, może mieć kluczowe znaczenie dla skutecznych strategii zapobiegawczych.
Wyniki sugerują, że wrzodziejące zapalenie jelita grubego może być ściślej powiązane z narażeniem środowiskowym, niż wcześniej sądzono. Potrzebne są dalsze badania epidemiologiczne, aby potwierdzić związek między MTB a chorobą, ale obecne dowody wskazują na istotny i potencjalnie możliwy do uniknięcia czynnik w rozwoju tego przewlekłego stanu zapalnego.
